با شجريان آبرو داري كنيم

با محمد رضا شجریان آبرو داری کنیمکلمه- آل طاها:
ما گدایان خیل سلطانیم شهربند هوای جانانیم
بنده را نام خویشتن نبود هر چه ما را لقب نهند آنیم
دوستان در هوای صحبت یار زر فشانند و ما سر افشانیم
تو به سیمای شخص می نگری ما در آثار صنع حیرانیم
کمتر کسی است که بهره ای از هنرو ادبیات برده باشد و این غزل را نخوانده و نشنیده باشد و نداند که این غزل از سعدی است و باز هم نداند شجریان آن را به آواز خوانده است . بی راه نیست اگر ادعا کنم این غزل همان اندازه یادآور سخن سرایی سعدی است که یادآور آواز شجریان و اغراق نیست که بگویم : اگر شجریان این غزل را نخوانده بود ، چیزی کم داشت .
این یادآوری توامان ، به این غزل محدود نمی شود و با غزل های دیگر هم تکرار شدنی است : بگذار تا مقابل روی تو بگذریم … سلسله ی موی دوست حلقه ی دام بلاست … غم زمانه خورم یا فراق یار کشم .. هزار جهد بکردم که سر عشق بپوشم …
کم نیستند غزلیاتی از این دست . غزلیاتی از استاد سخن که با هنر استاد آواز همراه شده اند . انکار نمی کنم که غزلیات سعدی به خودی خود در اوج ادب اند و انکار نمی توان کرد که غزل سعدی وقتی با آواز شجریان به گوش می رسد ، آدم را مدهوش می کند .
این هم نواییِ محمد رضا شجریان و شیخ مصلح الدین سعدی ، به نوعی یاد آور شباهت های این دو استاد ایرانی هم هست . سعدی به همه نوع شعر و نثری طبع آزمایی کرده است. برایش فرقی نمی کند غزل باشد یا مثنوی ، نثر باشد یا نظم و در هر حال خوش درخشیده است . شجریان هم چنین . هر جا که مطبوعش آمده ، به آواز و تصنیف و غزل کم نیاورده است و خوش تابیده است .
***
حُسنت به اتفاق ملاحت جهان گرفت آری به اتفاق جهان می توان گرفت
بزرگی گفته است ، حافظ حافظه ی ماست و به اتفاق صاحب نظران ، حافظ عصاره شاعران قبل از خویش است و گوهران شعر و شاعران دیگر را به تمامی سفته است . اگر غزلیات حافظ در ادبیات فارسی بی بدیل است ، به سبب آن است که این گوهر نشانی ، در اغلب غزلیات حافظ تکرار شده است . روزگاری نشریه ی کیهان فرهنگی ، هم زمان با بزرگداشت هفتصد سالگی حافظ ، انتخاب سه غزل برتر را در میان حافظ پژوهان و صاحب نظران به اقتراح گذاشته بود و جالب اینجا که ، همه ی آن بزرگان ، با اقرار به ناممکنی این کار و با هزار اگر و اما و اغلب به اکراه ، به این انتخاب تن داده بودند .
تجربه ی حافظ ، در ادبیات فارسی تکرار نشده است اما در موسیقی ایرانی شجریان این تجربه ی حافظانه را تکرار کرده است و این سان ، او نیز در سنت موسیقی کاری کرده است ، کارستان . بسیاری از بزرگان موسیقی به همراهی با او مشهورند و بسیاری دیگر دُر فشانی شجریان را اظهار کرده اند . از این گذشته ، برای پی بردن به این امر کافی است بخواهید بهترین های شجریان را به چند عدد محدود کنید تا به دشواری آن پی ببرید .
***
باری ، غرض از مرور این بزرگان ، ستایش آنان نیست که براستی از آن بی نیازند و اگر همین هم برآورده باشم ، جای خرده نیست ؛ اگر مایه ی افتخار نباشد . غرض ، با هم بودن نام این بزرگان هم نیست ؛ که این آمدن و بودن هنر آنان خویش است .
نیت اصلی دیگر است . پسندمان باشد یا نباشد ، بخواهیم و یا نخواهیم ، این بزرگان شناسه های شناسنامه ی ایران زمین اند . فرِ ، فرهنگ ایرانی و ستون های تمدن بزرگ ایران اند . کاخ بلندی که اینان ساخته اند و گلستانی که آنان پرورده اند از تاراج خزان و دیوان در امان مانده است و ماندگاری ایران و ایرانی ، مدیون آنهاست . آنان آبروی جوانی این سرزمین کهن سالند .
سخن اصلی با دیگران است . دیگرانی که امروز می خواهند ربنای شجریان را از گوش ها بگیرند و لابد فردا هم حافظ را از گوشه ی تاقچه ها جمع کنند تا سخن گفتن به زبان سعدی فراموش گردد و نظامی ، روسی شود و مولوی ، رومی باشد و بوعلی هم تازی . دیگرانی ، که می خواهند به نردبان سیاست فرهنگ را پایین بکشند و به ریسمان بی فرهنگی از دیوار فرهنگ بالا بروند و مثلاً فرهنگ را مهندسی کنند و غافل اند که باد می پیمایند و نور در هاون می کوبند و گره بر آب می زنند و آبروی خود می برند و بد می کنند و بد خوانده اند : این فسانه ی محمود و ایاز نیست ، داستان فردوسی و سلطان محمود
است .
سخن دیگر هم با "ما" است . با خویشان خویش ، با خود خودم . اکنون که نیک بختانه هم زبان و هم زمان یکی از این پهلوانانِ هنریم که جوانمردانه به پای مردم خویش ایستاده است و سوگمندانه آماج نامردمی هاست ، مبادا به رسم مرده پرستی ، قدرش را نیک ، نیک ، نیک ندانیم . بودنش را غنیمت شماریم و لحظه هایش را تکثیر کنیم . هدیه هایمان را به آثارش بیالاییم و گوش فرزندانمان را به صدایش بنوازیم و گوشی هایمان را با ربنایش به مناجات برآوریم .
رسم تمدن و فرهنگ این است : جایی که آب است باید ماند و جایی که آبرو نیست ، باید رفت . با محمد رضا شجریان ، آبرو داری کنیم .